Herkes için turizm

Bu çalışma ile Türkiye’nin en yüksek engelli yatak kapasitesine sahip olan Antalya’daki dört ve beş yıldızlı otel işletmelerinde engelli turizmi araştırılmıştır. Çalışmada yönetici anketi ve engelli misafir anketi olmak üzere 2 ayrı anket uygulanmıştır. Ankete 326 otel işletmecisi ve 232 engelli misafir katılmıştır. Bu otel işletmelerinde konaklayan 90 otel işletmecisi ve 232 engelli misafirin görüşleri karşılaştırılmıştır. Böylece Türkiye’de engelli turistlere sunulan hizmetlerin yeterlilik düzeylerinin ortaya konulması amaçlanmaktadır.

1. GİRİŞ

Günümüzde, turizmin yarattığı olumlu ekonomik, sosyal, kültürel ve politik etkilerin yanı sıra, turizmin uluslararası ekonomik ve politik ilişkilerdeki rolü de giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Turizm, uluslararası ölçekte geniş istihdam olanakları yaratan bir sektördür. UNWTO Highlights raporlarına göre, her on bir işten biri turizm sektöründe. Dünyada yaklaşık 300 milyon kişiye istihdam sağlamaktadır. Bu bağlamda dünyada ve Türkiye’de turizme verilen önem artarken, turizm trendleri de çeşitlilik kazanmakta ve alternatif turizm hareketleri insanların ilgisini çekmektedir (Emekli, 2005: 100). Yeni bir turizm türü olarak güncelliğini koruyan ve turizm pastasından aldığı payı neredeyse iki katına çıkaran engelli turizm türü, tüm dünya ülkelerinin ilgisini çekmeye başladı. Turizm faaliyetlerinde bulunmak, toplumdaki tüm bireylerin yararlanması gereken bir haktır. Bu nedenle, herhangi bir engeli nedeniyle seyahat edemeyenlerin katılımını teşvik etmek önemlidir (Toskay, 1989: 158).

Türkiye’de Engelli Turizmi

Türkiye’de TÜRSAB tarafından yapılan bir çalışmada (2020) Antalya’daki engelli odası sayısı 605 ile ilk sırada yer almaktadır. Bu sayıyı 159 engelli odası ile Muğla ili ve 147 yatak kapasitesi ile İstanbul ili izlemektedir (TÜRSAB, 20020). Ayrıca Avrupa’nın en büyük engelli oteli ve Türkiye’nin ilk engelli oteli Muğla ilinin Marmaris İlçesi’nde açıldı.

Otel İşletmeleri Odalarındaki Düzenlemeler

Engelli misafir odaları düzenlenirken görme güçlüğü çeken engelli misafirler göz önünde bulundurularak kapı numarası kapı ile tam kontrast oluşturacak şekilde kapı numarası düzenlenmelidir. Tekerlekli sandalye kullanan engelli bireylere uygun olarak kapıya yerleştirilen göz deliği de dikkat edilmesi gereken önemli bir detaydır. Ayrıca odaya konulacak olan “lütfen rahatsız etmeyiniz” ya da “odayı temizleyin” talebine bağlı olarak, iç mekanda yatağa yakın, oda kapısı ile ilişkili başka bir ışıklı düğmenin tasarlanması, engelli misafirlerin hizmetlere erişim noktasında kolay erişilebilirliğinin sağlanması açısından önemli bir düzenlemedir. İşitme engelliler için odalarda altyazılı televizyonlar bulunabilir; İşitmesi az olanlar için odalarda televizyona bağlı kulak sistemlerinin bulunması, engelli misafirlerin engellerine göre televizyon izleme imkânı bulabilmeleri için yapılabilecek bir düzenlemedir (Pehlivanoğlu, 2012: 29-30).

Resepsiyonlarda düzenlemeler

Çoğunlukla büyük otel işletmelerinde resepsiyon bankolarının fazla olması engellilerin bu alana erişimini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle otururken check-in/out işlemlerini yaptırmak isteyen engelliler için resepsiyon bankolarında özel bir alçak bölüm olması ulaşımı kolaylaştıracak bir unsurdur. 

Eğer bu yapıya gitmek mümkün değilse resepsiyon görevlisi masanın arkasından gerekli evraklar ile engelli misafirin yanına gelebilmeli ve uygun bir yerde bu işlemleri yapabilmelidir. Ayrıca engelli bireylerin engellilik durumlarındaki farklılıklar göz önünde bulundurulduğunda resepsiyon alanında güçlü bir aydınlatma, dudak okuyan misafirler için olduğu kadar görme güçlüğü çeken misafirler için de önemli bir detaydır.

Herkese Açık Alanlarda Düzenlemeler

Engelli misafirler için otel yönetiminde yapılması gereken belki de en önemli düzenlemeler genel alanlarda yapılacak düzenlemelerdir. Çünkü otel işletmeleri ilk etapta konaklama ihtiyaçlarını karşılamak için kurulmuş olmakla birlikte aynı zamanda insanların yeme-içme, dinlenme ve eğlence ihtiyaçlarının da karşılandığı işletmelerdir.. Bu alanlarda yapılması gereken düzenlemeler aşağıda yer almaktadır.

Koridor

Koridorlar ve geçitler iki tekerlekli sandalyenin karşılıklı geçişine uygun olarak düzenlenmelidir. Bu alanlarda engelli misafirlere zarar verebilecek dekorasyon ve süslemelerden kaçınılmalıdır. Örneğin, duvara monte yangın söndürücüler, dekoratif kaplar, tablolar ve engelli misafirlerin erişimini zorlaştıran diğer nesnelerin bulunmamasına dikkat edilmelidir. Koridorlarda engelli misafirler için tutunma barlarının bulunması, ulaşımı kolaylaştıracağı için önemlidir (Artar ve Karabacakoğlu, 2003: 17).

Asansör

Bedensel engellilerin kullanımına ayrılan oda ya da yiyecek-içecek ünitesinin zemin kattan farklı bir katta olması durumunda, üniteler arası ulaşım uygun donanımla sağlanacak şekilde düzenlenmelidir.

Merdiven

Otel işletmelerinde engelli olarak görülen engelli misafirler başta olmak üzere bedensel engelli misafirler için asıl sorun merdivenlerdir. Otel işletmelerinde engelli misafirlerin ulaşımını kolaylaştırmak için merdiven kenarları zıt renklerde kemerlerle belirgin hale getirilmeli, yükseklik ve derinlikleri engellilerin kullanabileceği şekilde düzenlenmelidir. İkiden fazla basamaklı merdivenlere küpeşte konulmalıdır (Artar ve Karabacakoğlu, 2003: 17).

Rampalar

Birçok otel işletmesinin giriş kısmı engelliler için zorluklarla doludur ve engelli misafirlerin otel işletmesine kolay ulaşımını sağlamak açısından zor bir yapıya sahiptir. Otel işletmesinin girişinde merdiven olması zorunluluğu ise engelli misafirler de göz önünde bulundurularak girişte küpeşte olacak şekilde bir düzenleme yapılmalıdır. Günümüz otel işletmelerinin çok geniş araziler üzerine kurulu olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu oluşumun alt ve üst geçitlerinde engelli misafirlerin de rahatlıkla vakit geçirebilmeleri için gerekli alanlara rampa uygulanacak şekilde planlanması gerekmektedir.

Havuz, sauna ve hamamlarda düzenlemeler

Engelli misafirlerin konakladıkları otel işletmelerindeki havuz, sauna ve hamam gibi yerlere ulaşılabilirliği kadar erişilebilirlik de önemlidir. Özellikle sauna ve hamamların zeminlerinde gereksiz yükselmeler olmamalıdır. Tekerlekli sandalyenin manevra alanı kadar boş alan bırakacak şekilde düzenlemeler yapılmalıdır.

Sonuçları

2020 yılı sonu itibariyle Türkiye’de turizm işletme belgeli toplam 2982 tesis ve 749.299 yatak bulunmaktadır. Antalya’da turizm işletme belgeli toplam tesis sayısı 734, yatak sayısı ise 382.749’dur (Turizm İstatistikleri, 2019). Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı (2019) verilerine göre toplam 1033 turizm işletmesi belgeli tesiste engelli odası bulunmaktadır. Araştırma, Türkiye’de TÜRSAB tarafından yapılan bir çalışma sonucunda (2019) 605 engelli odası ile en fazla engelli odası bulunan il olan Antalya ilinde gerçekleştirilmiştir. Bu bilgiler doğrultusunda Antalya’da bulunan tüm 4 ve 5 yıldızlı otel işletmeleri araştırma kapsamına alınmış ve araştırmanın yöntemi belirlenmiştir. Sadece 4 ve 5 yıldızlı otel işletmelerinin araştırma kapsamına alınmasının nedeni “Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesi ve Nitelikleri Hakkında Yönetmelik”in 18. maddesinde yer alan ifadedir.

Genel olarak engelli misafirler ile otel işletme yöneticilerinin görüşlerinin karşılaştırılmasından bahsedecek olursak; Otel işletmelerinin yöneticilerinin engelli turizmi pazarına yönelik hem yapısal hem de hizmet unsurları açısından kendilerini eksik bulmadıkları anlaşılırken, engelli misafirler ise otel işletmelerinin restoranlarında Braille alfabesi ile yazılmış menülerin eksikliğine ve açık/kapalı yüzme havuzlarında asansör sistemlerinin bulunmamasına dikkat çekmektedir. Bu durum ile Türkiye’deki otel işletmelerinin yöneticilerinin kendilerini engelli turizmine hizmet etmek için hazır hissettikleri ancak yapılması gereken yeni düzenlemeler ile otel işletmelerinin mevcut yapılarının ve hizmet unsurlarının iyileştirilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır.